Gdzie jest rewolucja energetyczna w Polsce powiatowej?

Opublikowano: 23/07/2019

Na całym świecie trwa rewolucja energetyczna polegająca na ograniczaniu pozyskiwania energii z paliw kopalnych i rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). W niniejszym artykule przedstawiamy jak wygląda rozwój OZE w 380-ciu polskich powiatach analizując moc zainstalowaną w elektrowniach biogazowych, biomasowych, wiatrowych, słonecznych oraz wodnych. Sprawdzamy dominujący rodzaj OZE w danym regionie oraz moc z OZE przypadającą na jednego mieszkańca.

OZE-ranking: „top 10” zielonych powiatów

Odnawialne źródła energii pozwalają na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, a także uniezależnienie kraju od surowców kopalnych. Udostępnione przez Urząd Regulacji Energetyki dane pozwoliły na przedstawienie i zwizualizowanie w postaci map informacji na temat mocy zainstalowanej OZE w poszczególnych województwach i powiatach, mocy zainstalowanej OZE przypadającej na jednego mieszkańca danego powiatu, a także dominującego w danym powiecie źródła energii odnawialnej. Najpierw spójrzmy na województwa.

Zachodniopomorskie liderem rewolucji energetycznej

Na rysunku 1 przedstawiona została mapa z mocą zainstalowaną w odnawialnych źródłach energii w poszczególnych województwach. Uwzględnia ona również, na wykresach kołowych, udział danego źródła OZE.

Rysunek 1. Moc zainstalowana w odnawialnych źródłach energii z podziałem na województwa.

Największą mocą zainstalowaną w OZE charakteryzuje się województwo zachodniopomorskie, posiadając moc zainstalowaną powyżej 1600 MW! Drugie miejsce w rankingu województw zajmuje województwo kujawsko-pomorskie (1000 MW). Na podium jest również województwo wielkopolskie z wynikiem prawie 900 MW. Następne w kolejności jest województwo pomorskie (ponad 750 MW), a zaraz za nim województwo mazowieckie (ponad 700 MW). Takie wyniki województw sugerują, że domeną OZE jest Polska północno-zachodnia. Jednak dopiero patrząc na poziom powiatów dokładniej zobaczymy, które regiony Polski naprawdę posiadają dużo „zielonych” mocy.

Ranking TOP 10 zielonych powiatów

Na podstawie zebranych danych utworzyliśmy ranking TOP 10 powiatów pod względem mocy zainstalowanej w OZE.

1. Powiat sławieński – pierwsze miejsce w rankingu, ponad dwukrotnie wyprzedzając „rywali”, zajmuje powiat sławieński (woj. zachodniopomorskie), mając 518,7 MW mocy zainstalowanej w odnawialnych źródłach energii. Swoją przewagę zawdzięcza głównie energetyce wiatrowej (517,9 MW). Do tak wysokiej mocy zainstalowanej przyczyniły się m.in. farma wiatrowa Tychowo (20 turbin o łącznej mocy 50 MW należących do firmy RWE), farma wiatrowa Karwice (16 turbin o łącznej mocy 40 MW należących do PGE) oraz farma wiatrowa Marszewo (50 turbin o łącznej mocy 100 MW należących do Tauron).
2. Powiat kołobrzeski (woj. zachodniopomorskie) drugie miejsce w rankingu zdobył dzięki energetyce wiatrowej (236,7 MW) z udziałem fotowoltaiki (0,99 MW) w towarzystwie elektrowni biogazowych (2,1 MW). Na terenie powiatu kołobrzeskiego działają farmy wiatrowe m.in. takie jak: Karcino (17 turbin o łącznej mocy 51 MW należących do Energa Wytwarzanie), Bardy (50 MW, 25 turbin, własność ENEA), Kukinia (53 MW, 23 turbiny, inwestor: RPGLOBAL).
3. Powiat staszowski (woj. świętokrzyskie) zajmuje ostatnie miejsce na podium. Swoją pozycję zawdzięcza Elektrowni Połaniec, w której w ramach projektu „Green Program” zainstalowany został „Zielony Blok” o mocy 230 MW. Jest on opalany w 100% biomasą i jest to jednocześnie największy tego typu blok na świecie.
4. Powiat leski (woj. podkarpackie) jako jeden z dwóch w TOP 10 znalazł się w głównej mierze dzięki hydroenergii, ponieważ na jego terenach znajduje się jedna z największych elektrowni szczytowo-pompowych na dopływie naturalnym. Elektrownia zlokalizowana jest na betonowej zaporze o długości 664 m i wysokości 82 m oraz charakteryzuje się mocą zainstalowaną 200 MW. Zespół dwóch Elektrowni Wodnych Solina-Myczkowce składa się z łącznie z sześciu hydrozespołów, czterech turbin Francisa w Elektrowni Wodnej Solina oraz dwóch turbin Kaplana w Elektrowni Wodnej Myczkowce.
5. Powiat świecki (woj. kujawsko-pomorskie) posiada łącznie ponad 185 MW zainstalowanych w OZE, a dominującym źródłem zielonej energii jest biomasa (prawie 137 MW). Na wynik powiatu świeckiego znacząco wpływa producent papieru do produkcji tektury falistej – papiernia Mondi Świecie. Na terenie zakładu znajduje się elektrociepłownia biomasowa. Zainstalowany w niej kocioł opalany jest w 100% biomasą.
6. Powiat st. Warszawa jest szóstym w kraju powiatem, co do wielkości mocy zainstalowanej w OZE. Aż 170 MW zainstalowanych jest w biomasie, z czego większość w Elektrociepłowni Siekierki. Jest ona największą elektrociepłownią w Polsce i drugą w kolejności w Europie. Kocioł K-1 elektrociepłowni Siekierki jest przystosowany wyłącznie do spalania biomasy. Kogeneracyjny blok biomasowy ma moc znamionową 105 MW. Ponadto w powiecie st. Warszawa funkcjonują również instalacje biogazowe (6,7 MW) oraz fotowoltaiczne (0,1 MW).
7. Powiat lęborski (woj. pomorskie) zajął siódme miejsce rankingu pod względem mocy zainstalowanej dzięki energetyce wiatrowej (173 MW). Nieznaczenie przyczyniły się do tego również biogazownie (1,4 MW). Na terenie powiatu lęborskiego funkcjonuje kilka farm wiatrowych, m.in. Lotnisko, Wojciechowo i Wicko. Farma wiatrowa Lotnisko posiada moc 90 MW (30 turbin), co czyni ją czwartą największą elektrownią wiatrową w Polsce. Wojciechowo ma zainstalowanych 14 turbin zapewniających ponad 28 MW mocy zainstalowanej. Obie farmy należą do spółki PGE. Farma wiatrowa Wicko, której właścicielem jest Tauron, korzysta z 20 turbin wiatrowych o łącznej mocy 40 MW.
8. Powiat Włocławek (woj. kujawsko-pomorskie) uplasował się na ósmym miejscu dzięki energetyce wodnej. Uruchomiona w 1969 roku elektrownia wodna we Włocławku jest największą w Polsce elektrownią przepływową. Miała stanowić element kaskady dolnej Wisły, ale pozostałych siedem planowanych zapór wodnych nigdy nie powstało. Korzystająca z sześciu turbin Kaplana elektrownia wodna ma moc zainstalowaną około 160 MW i wykorzystuje spad wynoszący prawie 9 metrów. Za eksploatację elektrowni we Włocławku odpowiedzialna jest ENERGA Wytwarzanie SA.
9. Powiat słupski (woj. pomorskie) z OZE wykorzystuje w największym stopniu energetykę wiatrową (149,5 MW). Korzysta również z elektrowni wodnych (6 MW), biogazowych (2,5 MW) i fotowoltaiki (0,2 MW). W powiecie słupskim działa między innymi farma wiatrowa Kobylnica (24 turbiny o łącznej mocy 48 MW, wybudowane przez Mitsui & J.Power), Słupsk – Ustka (o mocy zainstalowanej 48 MW), Darżyno (6 turbin o łącznej mocy 12 MW, właściciel: ENEA). W roku 2020 wiatrowa farma Potęgowo dodatkowo zwiększy udziały powiatu słupskiego w tym rankingu. Planowanych jest 81 wiatraków o mocy w zakresie 2,5 – 2,75 MW (co daje ponad 200 MW mocy zainstalowanej!).
10. Powiat grudziądzki (woj. kujawsko-pomorskie) zajmuje ostatnie miejsce w rankingu „top 10” powiatów z największą mocą zainstalowaną w OZE. W powiecie grudziądzkim dominuje energetyka wiatrowa (145 MW). W niewielkim stopniu wykorzystuje się również biomasę (2,5 MW), fotowoltaikę (1,5 MW) oraz energetykę wodną (0,9 MW). Tak wysoki udział energii pozyskiwanej z wiatru zawdzięcza farmom wiatrowym, m.in. farmie wiatrowej Gawłowice (18 turbin o łącznej mocy 48 MW należących do firmy Polenergia) oraz farmie wiatrowej Linowo (48 MW, 24 turbiny, firmy EDF EN Polska).

Mapa przedstawiona na rysunku 2 pokazuje moc zainstalowaną w poszczególnych powiatach.

Rysunek 2. Moc zainstalowana w odnawialnych źródłach energii z podziałem na powiaty.

Z naszego rankingu TOP 10 wynika, że najwyższą mocą zainstalowaną w OZE charakteryzują się powiaty, w których zrealizowane zostały inwestycje na dużą skale, takie jak farmy wiatrowe, składające się z dużej liczby turbin wiatrowych lub instalacje przetwarzające biomasę w elektrowniach i elektrociepłowniach. Biorąc pod uwagę zebrane dane średnia moc zainstalowana w OZE w jednym powiecie wynosi nieco ponad 22,5 MW. Wszystkie powiaty wymienione w rankingu kilkukrotnie przekraczają tą wartość. Pierwsza dziesiątka łącznie posiada moc zainstalowaną w OZE w wysokości ponad 2200 MW. W obliczu całego kraju (8500 MW), w tych powiatach skupia się ponad 25% mocy zainstalowanej w odnawialnych źródłach odnawialnych. Oznacza to, że jedna czwarta zielonej mocy zainstalowanej w Polsce kumuluje się w zaledwie 10 powiatach!

215 Watów na jednego mieszkańca

Moce zainstalowane w regionie warto skonfrontować z liczbą ludności zamieszkującą dany obszar. Mapa przedstawiona na rysunku 3 obrazuje ilość mocy zainstalowanej w OZE przypadającą na jednego mieszkańca powiatu. Średnia wartość mocy zainstalowanej w OZE na jednego mieszkańca w Polsce wynosi 215 W, natomiast w połowie powiatów ilość mocy zainstalowanej w OZE na jednego mieszkańca nie przekracza 48 W.

Rysunek 3. Moc zainstalowana w odnawialnych źródłach energii z podziałem na powiaty na jednego mieszkańca powiatu.

Bardziej równomierny rozkład mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych pozwoliłby na uniknięcie konieczności inwestowania w linie elektroenergetyczne, pozwalające na przesył energii elektrycznej do odbiorcy. Ponadto, duża odległość od odbioru do źródła generuje straty mocy. Szczególnie niska moc zainstalowana OZE na osobę widoczna jest na południu Polski, głównie w obszarach województw opolskiego oraz śląskiego. Są to regiony silnie zaludnione, posiadające geologicznie uwarunkowaną historię kopalnianą. Dominuje tam wykorzystanie surowców kopalnych, które pozyskiwane są z okolicznych obszarów. Takie zestawienie danych zwraca uwagę na problem dywersyfikacji źródeł wytwórczych na terenie kraju i ich równomiernego rozmieszczenia, co daje duże perspektywy w kontekście przyszłego planowania rozwoju energetycznego.

Na co mogą pozwolić sobie Polacy w poszczególnych powiatach korzystając z energii odnawialnej?

Skoro mamy szczegółowe dane dotyczące zielonej mocy przypadającej na mieszkańców, to sprawdźmy na co można by ją spożytkować (przy założeniu, że źródła OZE pracowałyby z pełną mocą). Niech to będzie oglądanie telewizji lub granie na konsoli PlayStation 4. A do tego popcorn zrobiony w kuchence mikrofalowej i popity kawą zalaną wrzątkiem z czajnika elektrycznego. Wyniki takich rozważań przedstawiamy w poniższej tabeli.

Tabela 1 Przyrównanie mocy zainstalowanych w OZE na mieszkańca do przykładowego poboru mocy w gospodarstwie domowym

Powyższa tabela została stworzona przy założeniu, że w danej chwili pracują wszystkie źródła odnawialne z pełną mocą.

Żeby dokonać prawdziwej rewolucji energetycznej polskie powiaty powinny dążyć do uzyskania mocy zainstalowanych w OZE takich jak moce zainstalowane w 10-ciu najbardziej zielonych powiatach. Osiągnięcie wielu megawatów mocy z OZE nie będzie jednak możliwe wyłącznie poprzez wielkoskalowe inwestycje grup energetycznych, obecnie dominujące w strukturze mocy zainstalowanej najbardziej zielonych powiatów. Niezbędny jest rozwój zdecentralizowanego wytwarzania energii w małych i średnich instalacjach budowanych przez lokalne przedsiębiorstwa i spółdzielnie energetyczne.

Różnorodność OZE z dominacją wiatru

Instalacje odnawialnych źródeł energii na terenie Polski charakteryzują się nierównomiernym rozmieszczeniem. Widoczna jest szczególna dysproporcja w obszarach, które posiadają i realizują wydobycie surowców kopalnych na swoich terenach, takich jak np. Nizina i Wyżyna Śląska czy Małopolska. W prawie połowie powiatów dominuje energetyka wiatrowa. Są to głównie tereny pobrzeża i niziny w centralnej Polsce, które posiadają dobre możliwości wykorzystania energii wiatru.

Dokładnie połowa powiatów przedstawionych w rankingu TOP 10 swoje miejsce zawdzięcza energetyce wiatrowej. W trzech z dziesięciu najlepszych powiatów dominuje energia pozyskiwana z biomasy, a dwa z nich znalazły się w rankingu ze względu na energetykę wodną. Tendencję przewagi energetyki wiatrowej na terenie kraju potwierdza rysunek 4, który przedstawia rodzaj dominującego OZE w danym powiecie.

Rysunek 4. Rodzaj dominującego źródła odnawialnego w powiatach.

Większość północno-zachodniej i centralnej części Polski zdominowana jest przez energetykę wiatrową. Ze względu na uwarunkowania geograficzne w niewielu regionach można korzystać ze znaczących mocy w energetyce wodnej; przeważa ona głównie w powiatach na południu kraju. Energia odnawialna pozyskiwana z elektrowni słonecznych ma znaczący udział na obrzeżach kraju, zwłaszcza w regionie północno-wschodnim, wzdłuż wschodniej granicy oraz w niewielkim stopniu na południu. Z kolei elektrownie biomasowe i biogazowe częściej dominują w dużych skupiskach ludności (miastach).

Na rysunku 5 przedstawiony został udział procentowy powiatów w podziale na dominujące OZE, w odniesieniu do całkowitej liczby powiatów.

Rysunek 5. Udział procentowy powiatów w zależności od dominującego OZE

Warto wiedzieć, że na terenie Polski znajduje się 36 instalacji źródeł odnawialnych o mocy wyższej lub równej 50 MW, o łącznej mocy nieco ponad 3060 MW. Ponadto funkcjonuje też 114 instalacji o mocy z zakresu 10 – 50 MW. Ich łączna moc to 2931 MW. Ostatnią grupę stanowią instalacje poniżej 10 MW. Jest ich 2811, o łącznej mocy 2523 MW.

Rysunek 6. Łączna ilość mocy zainstalowanej w OZE w poszczególnych

Zielona Polska powiatowa

Patrząc na ranking widać, że rewolucja energetyczna w Polsce powiatowej występuje obecnie głównie tam, gdzie zlokalizowane są duże instalacje OZE o mocy większej lub równej 50 MW. Czy jednak rewolucyjne jest generowanie energii z kilkudziesięcioletnich elektrowni wodnych lub kotłów energetycznych modernizowanych do spalania biomasy zamiast węgla? Prawdziwa rewolucja dzieje się w tych powiatach, gdzie powstają nowe elektrownie wiatrowe, słoneczne i biogazowe, budowane nie tylko przez koncerny energetyczne, ale również lokalnych przedsiębiorców, wspólnoty energetyczne i prosumentów.

Ranking TOP 10 powiatów wskazuje na przewagę energetyki wiatrowej. Potwierdzają to dane ze wszystkich powiatów, ponieważ w ponad 170-ciu dominują właśnie źródła wiatrowe. Celem rewolucji energetycznej jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii przy jednoczesnym zapewnieniu decentralizacji źródeł wytwórczych. Osiągnięcie go jest możliwe pod warunkiem zwiększenia aktywności mniejszych inwestorów i budowy małych i średnich instalacji OZE mających na celu pokrycie zapotrzebowania na energię w ramach powiatu lub kilku sąsiadujących ze sobą powiatów. Takie działania pozwolą uniknąć dysproporcji mocy zainstalowanej w OZE i pozwolą każdemu z nas korzystać z zielonej energii wytworzonej lokalnie. Najwyższy czas, żeby powiaty wzięły sprawy w swoje ręce.

Dzięki interaktywnej mapie Polski każdy może z Was może sprawdzić ile mocy z jakiego źródła OZE jest zainstalowanej w danym powiecie. Poniższa mapa „Moc zainstalowana OZE w podziale regionalnym” prowadzi do wersji interaktywnej (kliknij na poniższą mapę!), obrazuje ona Polskę w podziale na powiaty i województwa, a po kliknięciu na wybrany obszar przedstawia szczegółowe dane liczbowe dla danego regionu.

Moc zainstalowana OZE w podziale regionalnym – po kliknięciu na mapę otworzy się wersja interaktywna!

Współautorzy:

Alicja Piaskowska – Młodszy Konsultant GIS
Magdalena Lesińska – Asystentka Inżyniera ds. Energetyki
Monika Marek – Asystentka Inżyniera ds. Energetyki

Źródło danych: Urząd Regulacji Energetyki
dostęp online:https://www.ure.gov.pl/pl/oze/potencjal-krajowy-oze/8108,Instalacje-odnawialnych-zrodel-energii-wg-stanu-na-dzien-31-grudnia-2018-r.html