Podziemna Katedra Wody w Łodzi na Stokach – jedna z pereł architektury łódzkiej

Opublikowano: 23/11/2023

Być może nikt spoza Łodzi, a nawet większość Łodzian, nie zna podziemnej katedry znajdującej się na łódzkich Stokach… Nasz Zespół Nadzoru Inwestorskiego z biura w Łodzi, w ramach projektu realizowanego dla Łódzkiej Spółki Infrastrukturalnej pn.: „Modernizacja obiektu Zbiorniki Stoki”, miał możliwość zobaczenia tego niesamowitego obiektu. Zapraszamy do poznania jego historii, opracowanej na podstawie materiałów ZWiK przez Witolda Czernka, Kierownika Projektu ze Sweco Polska. 

Czasami mówi się, że Łódź posiada trzy katedry – katolicką, prawosławną oraz podziemną.

Czym jest katedra skrywająca się pod ziemią osiedla Stoki w Łodzi? Jest to perła architektury, która nie jest ogólnie znana ze względu na jej ukryty dla oczu charakter – jest to zespół czterech podziemnych zbiorników wody zlokalizowany pod najwyższym ówcześnie w Łodzi – Wzgórzem Stokowskim (260 m n.p.m). Różnica poziomów pomiędzy lustrem wody w Katedrze Wody a najniższym punktem w mieście, grawitacyjnie zasilanym z tych zbiorników, wynosi ok. 90 m. Obecnie woda napływa do zbiorników w ponad 90% ze studni głębinowych na terenie miasta (najgłębsza studnia ma 901 m głębokości) oraz w niewielkiej ilości z ujęcia na rzece Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim.

Katedra Wody zbudowana została na początku XX wieku wg projektu sir Wiliama Lindleya – twórcy systemu sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Łodzi. Pierwsze dwa zbiorniki powstały w latach 1935-1937, dwa kolejne w latach 1949-1953. Zbiorniki owe wymurowano z cegły kanalizacyjnej. Każdy ze zbiorników o pojemności 15 000 m3 zbudowano na planie kwadratu o boku 60 m i wysokości 7 m. Las kolumn wspierający półkoliste ceglane sklepienia oraz kolebkowe dna sprawiają niesamowite wrażenia, porównywane z gotyckimi katedrami. Na sklepienie każdego ze zbiorników składa się 100 kopuł podtrzymywanych przez las 81 kolumn. Podczas budowy każdego ze zbiorników pracowało ok. 2 000 ludzi.

Raz na kilka lat zbiorniki są opróżniane z wody, aby dokonać przeglądu technicznego i niezbędnych prac konserwacyjnych. Wtedy też niewielka liczba osób ma możliwość zwiedzenia tego obiektu. Zbiornik jest myty wodą pod ciśnieniem, następnie poddany oględzinom (ewentualnie naprawom), napełniany i dezynfekowany. Następnie wykonywane są badania wody i włączany jest on ponownie do eksploatacji – tłumaczy Witold Czernek.

Raz na kilka lat zbiorniki są opróżniane z wody, aby dokonać przeglądu technicznego i niezbędnych prac konserwacyjnych. Właśnie wtedy niewielka liczba osób ma możliwość zwiedzenia tego obiektu. Po raz pierwszy w 2023 roku, z okazji 600-lecia miasta Łodzi, 600 łodzian miało możliwość obejrzenia tego interesującego obiektu – Zakład Wodociągów i Kanalizacji udostępnił katedrę do zwiedzania osobom, które wyczekały w długiej kolejce do siedziby ZWiK upragnione zaproszenie. Takich kolejek już dawno w Łodzi nie widziano…  Sugeruje to, że kiedy zbiorniki wody na Stokach zostaną w przyszłości wyłączone z eksploatacji i udostępniane zwiedzającym, będą jedną z największych atrakcji turystycznych Łodzi.

Inżynierowie z biura Sweco w Łodzi wraz ze współpracownikami mieli możliwość obejrzenia Katedry Wody na Stokach w ramach realizowanego przez nas projektu pn. „Modernizacja obiektu Zbiorniki Stoki”. Poniżej fotorelacja autorstwa Witolda Czernka.